บทที่ 18 มหาสดำ กูดต้น (Cyathea gigantea / Cyathea podophylla) เป็นเฟิร์นขนาดใหญ่ในกลุ่มทรีเฟิร์น (Tree fern) ที่มีลำต้นสูงคล้ายต้นมะพร้าวและใบประกอบแบบขนนกสองชั้น พบกระจายพันธุ์ในป่าดิบเขาที่ชื้นสูงตั้งแต่จีน พม่า อินเดีย กัมพูชา มาเลเซีย อินโดนีเซีย และในไทยทั้งภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงใต้ และภาคใต้ โดยสวนหลวงสิริภูมิ โครงการหลวงดอยอินทนนท์ได้รวบรวมปลูกไว้เป็นอาณาจักรทรีเฟิร์นที่สมบูรณ์ที่สุดแห่งหนึ่งของประเทศ มหาสดำไม่เพียงมีคุณค่าทางภูมิทัศน์และการอนุรักษ์ แต่ยังถูกใช้ในตำรายาไทยเป็นหนึ่งใน พิกัดเบญจโลธิกะ มีสรรพคุณดับพิษร้อน แก้ไข้กาฬ แก้ร้อนใน และใช้ร่วมกับสมุนไพรอื่นในตำรับยาจากคัมภีร์โบราณ เช่น ปฐมจินดาและแพทย์ศาสตร์สงเคราะห์ ด้านองค์ประกอบทางเคมีพบสารหลายกลุ่ม เช่น อัลคาลอยด์ สเตียรอยด์ ฟลาโวนอยด์ แทนนิน ซาโปนิน และไตรเทอร์ปีนอยด์ ซึ่งสะท้อนถึงศักยภาพทางสมุนไพร แม้ยังไม่มีรายงานการศึกษาทางเภสัชวิทยาเชิงลึก แต่มหาสดำถือเป็นพืชที่มีคุณค่าทั้งด้านวัฒนธรรม การแพทย์ และการอนุรักษ์
Tags: 18 มหาสดำ (Cyathea spp.), Medicinal Ferns, ตำรับเฟิร์น