Post Tagged with: "ตำรับเฟิร์น"
-
6 ช้องใบจัก Huperzia serrata (Thunb.) Trevis.
บทที่ 6 ช้องใบจัก (Huperzia serrata) แนะนำพืชคล้ายเฟิร์นในวงศ์ Lycopodiaceae ที่มีลำต้นตั้งกึ่งเลื้อยสูงราว 10–20 เซนติเมตร ใบรูปไข่ปลายหยักคล้ายจักร พบกระจายพันธุ์กว้างตั้งแต่เอเชียตะวันออกไปจนถึงลาตินอเมริกา โดยในประเทศไทยมีรายงานพบที่เขาหลวง จ.นครศรีธรรมราช แม้ไทยไม่มีการใช้ประโยชน์ แต่ในจีนถือเป็นสมุนไพรสำคัญในตำรับ Qian Ceng Ta ใช้รักษาอาการบวมช้ำ กล้ามเนื้ออ่อนแรง และพิษจากสารเคมี นอกจากนี้ยังมีการค้นพบสารออกฤทธิ์เด่นคือ ฮูเปอซีน เอ (Huperzine A) ซึ่งมีฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ AChE และถูกพัฒนาเป็นยารักษาโรคความจำเสื่อม […]
-
5 สามร้อยยอด (Staghorn Clubmoss) Lycopodium clavatum L.
บทที่ 5 สามร้อยยอด (Staghorn Clubmoss – Lycopodium clavatum) นำเสนอพืชคล้ายเฟิร์นที่พบทั่วไปในเขตซีกโลกเหนือและบนภูเขาสูงในเขตร้อน รวมถึงประเทศไทย โดยมีลักษณะลำต้นทอดเลื้อยและสร้างอับสปอร์ตั้งตรงสูงขึ้นจากพื้น สามร้อยยอดเป็นพืชที่มีคุณค่าทั้งด้านพิธีกรรมและสมุนไพร ใช้บูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์ในไทย และทั่วโลกมีการใช้รักษาโรคหลากหลาย เช่น ท้องร่วง ปัสสาวะขัด ไตอักเสบ เก๊าท์ รูมาติซึม และอาการเวียนศีรษะ อีกทั้งยังถูกนำมาใช้ในแพทย์ทางเลือกเพื่อบำบัดอาการเครียด วิตกกังวล และอ่อนล้าเรื้อรัง สปอร์ของพืชชนิดนี้มีคุณสมบัติพิเศษในการไล่น้ำและดูดซับความชื้น จึงถูกใช้ตั้งแต่การทำแป้งเด็กในอดีตจนถึงการเคลือบยาเม็ดและทำดอกไม้ไฟในปัจจุบัน ด้านองค์ประกอบทางเคมีพบสารสำคัญในกลุ่มไลโคโปเดียมอัลคาลอยด์และไตรเทอร์ปีน ซึ่งสะท้อนถึงศักยภาพทางเภสัชวิทยาที่ควรค่าแก่การศึกษาและพัฒนา
-
4 สามร้อยยอด Lycopodium japonicum Thunb.
บทที่ 4 สามร้อยยอด (Lycopodium japonicum) กล่าวถึงพืชคล้ายเฟิร์นในวงศ์ Lycopodiaceae ที่มีลำต้นเรียวเล็กทอดเลื้อยหรือไต่ตามต้นไม้และผาหิน มีใบขนาดเล็กจำนวนมากและสืบพันธุ์ด้วยสปอร์ชนิดเดียว พบกระจายพันธุ์ในเขตอบอุ่นและบนดอยสูงตั้งแต่เอเชียใต้ถึงเอเชียตะวันออก เช่น อินเดีย จีน ญี่ปุ่น และฟิลิปปินส์ ประเทศจีนใช้พืชชนิดนี้เป็นสมุนไพรในการรักษาอาการบาดเจ็บของกระดูก ข้อ และกล้ามเนื้อ รวมถึงโรคกล้ามเนื้ออ่อนแรง ขณะที่ในประเทศไทยยังไม่พบรายงานการใช้ประโยชน์ ด้านองค์ประกอบทางเคมีมีการค้นพบสารสำคัญหลายชนิดในกลุ่มไลโคโปเดียมอัลคาลอยด์ ซึ่งเป็นสารที่มีศักยภาพทางชีวภาพและน่าสนใจต่อการศึกษาวิจัยด้านสมุนไพรและเภสัชวิทยา
-
3 ยาจากไลโคไฟต์ (Medicinal Lycophytes)
บทที่ 3 พืชคล้ายเฟิร์น (Lycophytes) ผู้เขียนแนะนำกลุ่มพืชโบราณที่มีวิวัฒนาการเก่าแก่ที่สุด ยกตัวอย่างเช่น ช้องนางคลี่ ที่ผู้เขียนเคยศึกษาและตีพิมพ์ผลงาน โดยถ่ายทอดความหลากหลายของพืชโบราณกลุ่มนี้ที่ยังคงดำรงอยู่จนถึงปัจจุบัน แบ่งออกเป็น 3 วงศ์หลัก ได้แก่ คลับมอส (Lycopodiaceae) กนกนารีหรือหญ้ารังไก่ (Selaginellaceae) และกระเทียมน้ำ (Isoëtaceae) ซึ่งทั่วโลกมีมากกว่าพันชนิด ขณะที่ประเทศไทยมีรายงานพบอย่างน้อย 42 ชนิด ครอบคลุมทั้งสามวงศ์ โดยเฉพาะกลุ่มกนกนารีที่มีมากกว่า 30 ชนิด และมีแนวโน้มค้นพบเพิ่มขึ้นจากงานวิจัยล่าสุด พืชคล้ายเฟิร์นเหล่านี้ไม่เพียงเป็นหลักฐานทางวิวัฒนาการของพืชมีท่อลำเลียงยุคแรก แต่ยังมีบทบาทสำคัญในระบบนิเวศและการใช้ประโยชน์ทางสมุนไพรและภูมิปัญญาพื้นบ้าน […]
-
2 เฟิร์นเป็นยา (Medicinal Ferns)
บทที่ 2 ของหนังสือ “ตำรับเฟิร์น” (Medicinal Ferns) แสดงให้เห็นถึงคุณค่าทางสมุนไพรของเฟิร์นและพืชใกล้ชิดที่มีรายงานการใช้มากถึงกว่า 400 ชนิด โดยมี 7 ชนิดถูกบันทึกไว้ในสารานุกรมทางยาของจีน อันเป็นหลักฐานสำคัญที่สะท้อนถึงการยอมรับในระดับสากล เฟิร์นถูกนำมาใช้รักษาโรคหลากหลาย ตั้งแต่โรคระบบทางเดินปัสสาวะ โรคผิวหนัง โรคกระดูกและข้อ ไปจนถึงการบำรุงร่างกายและต้านเชื้อโรค เช่น ฤทธิ์ต้านจุลชีพ ต้านไวรัส และต้านมะเร็ง องค์ความรู้เหล่านี้ไม่เพียงแต่ปรากฏในตำรับยาโบราณของจีน อินเดีย และไทย แต่ยังได้รับการศึกษาทางวิทยาศาสตร์เพื่อยืนยันฤทธิ์ทางชีวภาพ ทำให้เฟิร์นและพืชใกล้ชิดถูกมองว่าเป็นทรัพยากรธรรมชาติที่มีศักยภาพสูงในการพัฒนาเป็นสมุนไพรและยาในอนาคต และเป็นสะพานเชื่อมระหว่างภูมิปัญญาพื้นบ้านกับการแพทย์สมัยใหม่
-
1 เฟิร์น ของขวัญจากบรรพกาล
บทที่ 1 ของหนังสือ “ตำรับเฟิร์น” ได้พาผู้อ่านย้อนกลับไปสู่ยุคดึกดำบรรพ์ที่เฟิร์นและพืชใกล้ชิดถือกำเนิดขึ้นก่อนพืชดอกนับร้อยล้านปี โดยมีหลักฐานจากฟอสซิลที่บ่งชี้ถึงความรุ่งเรืองของเฟิร์นโบราณซึ่งบางชนิดสูงใหญ่กว่า 30 เมตรและครองพื้นที่โลกก่อนยุคไดโนเสาร์ เฟิร์นจัดเป็นพืชมีท่อลำเลียงกลุ่มแรก ๆ ที่วิวัฒนาการต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน และยังคงมีการค้นพบชนิดใหม่อยู่เสมอ ความหลากหลายของเฟิร์นในประเทศไทยมีมากถึงกว่า 670 ชนิด คิดเป็นราว 5–7% ของพืชมีท่อลำเลียงทั้งหมด ซึ่งสะท้อนถึงความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรธรรมชาติในเขตร้อนชื้นของเรา เฟิร์นไม่เพียงแต่เป็น “ฟอสซิลมีชีวิต” ที่บ่งบอกความสมบูรณ์ของป่า แต่ยังถูกใช้ประโยชน์อย่างกว้างขวางทั้งเป็นอาหาร เครื่องใช้ ไม้ประดับ และสมุนไพรที่มีฤทธิ์ทางชีวภาพหลากหลาย เช่น ต้านอนุมูลอิสระ ต้านจุลชีพ ต้านไวรัส […]
-
บทนำ
เฟิร์น…พืชที่ดูเงียบงามและอ่อนโยนในสายตาของหลายคน แท้จริงแล้วซ่อนความลึกลับและศักยภาพทางยาที่น่าทึ่งไว้ภายในหนังสือ “ตำรับเฟิร์น” (Medicinal Ferns) เล่มนี้เกิดขึ้นจากความหลงใหลในเฟิร์นของผู้เรียบเรียง ซึ่งไม่ใช่เพียงความงามทางพฤกษศาสตร์ แต่คือความเชื่อมั่นว่าเฟิร์นคือ “ของขวัญจากบรรพกาล” ที่รอการค้นพบและตีความใหม่ เนื้อหาในเล่มได้รวบรวมเฟิร์นและไลโคไฟต์ที่มีการใช้เป็นยาในภูมิปัญญาท้องถิ่นและการแพทย์แผนโบราณ พร้อมทั้งเชื่อมโยงกับข้อมูลทางวิทยาศาสตร์สมัยใหม่ เพื่อให้ผู้อ่านได้เห็นภาพรวมของศักยภาพทางเภสัชกรรมของพืชกลุ่มนี้ หวังว่าหนังสือเล่มนี้จะเป็นจุดเริ่มต้นของการสนทนา การวิจัย และการอนุรักษ์เฟิร์นในฐานะสมุนไพรที่มีคุณค่า และเป็นแรงบันดาลใจให้ผู้คนหันกลับมามองธรรมชาติด้วยความเคารพและความอยากรู้
-
บทคำนิยาม
ในโลกของพฤกษศาสตร์ เฟิร์นมักถูกมองว่าเป็นพืชโบราณที่มีความงามเฉพาะตัว แต่หนังสือ “ตำรับเฟิร์น” (Medicinal Ferns) เล่มนี้ได้พลิกมุมมองนั้นอย่างน่าทึ่ง ด้วยการนำเสนอเฟิร์นในฐานะ “ของขวัญจากบรรพกาล” ที่มีคุณค่าทางยาและภูมิปัญญาอันลึกซึ้ง ผู้เรียบเรียงได้รวบรวมข้อมูลอย่างพิถีพิถัน ทั้งชื่อวิทยาศาสตร์ ชื่อพื้นเมือง สรรพคุณทางยา และบริบททางวัฒนธรรมของเฟิร์นแต่ละชนิด พร้อมทั้งจัดหมวดหมู่ตามอนุกรมวิธานอย่างเป็นระบบ ไม่เพียงแต่สะท้อนความรู้ทางวิทยาศาสตร์ แต่ยังเชื่อมโยงกับจิตวิญญาณของธรรมชาติและความเชื่อของผู้คนในอดีต หนังสือเล่มนี้จึงไม่ใช่แค่ตำราสมุนไพร แต่เป็นบทสนทนาระหว่างอดีตกับปัจจุบัน เป็นสะพานเชื่อมระหว่างวิทยาศาสตร์กับศิลปะ และเป็นแรงบันดาลใจให้เราพิจารณาพืชพรรณรอบตัวด้วยสายตาและมุมมองใหม่
MIT OpenCourseWare
